Nhà tù Hỏa Lò được thực dân Pháp xây dựng năm 1896, là một trong những nhà tù lớn bậc nhất của Đông Dương. Từ sau ngày giải phóng Thủ đô (10/10/1954), Nhà tù Hỏa Lò do Chính phủ Việt Nam quản lý và sử dụng để giam giữ những người vi phạm pháp luật. Năm 1993, để đáp ứng nhu cầu phát triển của Thủ đô Hà Nội, Chính phủ Việt Nam quyết định chuyển đổi mục đích sử dụng của Nhà tù Hỏa Lò: 4/5 diện tích của Nhà tù Hỏa Lò để xây dựng Tháp Hà Nội, 1/5 diện tích còn lại được quy hoạch, bảo tồn, tôn tạo thành Khu lưu niệm nhà tù Hỏa Lò. Với ý nghĩa quan trọng về lịch sử, chính trị của Nhà tù Hỏa Lò, UBND thành phố Hà Nội đã giao cho Sở Văn hóa và Thông tin tiếp nhận và xây dựng Khu lưu niệm Nhà tù Hỏa Lò từ ngày 11/01/1994.

 

Ngày 14/6/1994, Ban Quản lý Công trình Xây dựng Khu lưu niệm Nhà tù Hỏa Lò được thành lập theo quyết định số 1148/QĐ-UB của UBND thành phố Hà Nội với nhiệm vụ ban đầu được giao: Tiếp quản toàn bộ cơ sở vật chất của Nhà tù Hỏa Lò để tiến hành tu bổ, tôn tạo, phục chế, xây dựng Khu lưu niệm Nhà tù Hỏa Lò theo đúng quy hoạch và Đề án được UBND thành phố Hà Nội phê duyệt. 

 

Sau 03 năm cố gắng, nỗ lực, việc bảo tồn, tôn tạo và trưng bày bổ sung  tại di tích lịch sử Nhà tù Hỏa Lò đã được hoàn thành. Một niềm vinh dự lớn đã đến với tập thể CBCNV trong đơn vị, đó là ngày 18/6/1997, Bộ trưởng Bộ Văn hóa - Thông tin đã ký Quyết định số 1543/QĐ-VH công nhận, xếp hạng cấp Quốc gia cho di tích lịch sử Nhà tù Hỏa Lò (phần còn lại). Để di tích lịch sử Nhà tù Hỏa Lò được quảng bá rộng rãi tới công chúng, ngày 20/10/1997, di tích chính thức mở cửa đón tiếp khách trong nước và quốc tế tới tham quan, nghiên cứu và học tập.

 

Số lượng khách đến với di tích ngày một đông, tăng trưởng hàng năm lên tới 40%. Thực tế trên đòi hỏi phải có 1 cơ chế quản lý mới nhằm mục đích điều hành, bảo tồn tôn tạo và phát huy được hết những giá trị của di tích. Để đáp ứng nhu cầu bức thiết đó, ngày 12/11/1999, UBND thành phố Hà Nội ra Quyết định số 99-1999/QĐ-UB về việc thành lập Ban Quản lý Di tích Nhà tù Hỏa Lò trực thuộc Sở Văn hóa và Thông tin.

 

Trải qua gần 10 năm hoạt động, Ban Quản lý Di tích Nhà tù Hỏa Lò đã thu được nhiều kết quả đáng ghi nhận trong việc quảng bá di tích lịch sử Nhà tù Hỏa Lò tới đông đảo du khách trong và ngoài nước, thực hiện tốt nhiệm vụ chính trị trong việc giáo dục truyền thống yêu nước, cách mạng cho nhân dân đặc biệt là thế hệ trẻ Thủ đô. 

 

Kể từ thời gian này, chức năng, nhiệm vụ và cơ cấu tổ chức của Ban Quản lý Di tích Nhà tù Hỏa Lò ngày càng được mở rộng và hoàn thiện với việc kiện toàn 03 phòng ban chức năng gồm: Phòng Trưng bày - Tuyên truyền và phát huy giá trị di tích, Phòng Nghiên cứu - Sưu tầm, Phòng Hành chính - Tổng hợp. Công tác chuyên môn được đẩy mạnh đã góp phần không nhỏ trong việc thực hiện nhiệm vụ chính trị và quảng bá di tích.

 

Năm 2015, do Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Hà Nội được tách ra thành 02 Sở mới nên Ban Quản lý Di tích Nhà tù Hỏa Lò hiện đang là đơn vị sự nghiệp trực thuộc Sở Văn hóa và Thể thao thành phố Hà Nội. Tổng số cán bộ, công nhân viên của Ban Quản lý Di tích Nhà tù Hỏa Lò hiện gồm 24 người. Sơ đồ tổ chức của đơn vị như sau:

 

 

Với sự cống hiến không mệt mỏi của Ban Lãnh đạo cùng toàn thể cán bộ, công nhân viên trong đơn vị, di tích lịch sử Nhà tù Hỏa Lò ngày càng phát triển, trở thành một trong những loại hình di tích cách mạng có giá trị lịch sử tiêu biểu của Thủ đô và là tài sản văn hóa quý của dân tộc, là “địa chỉ đỏ” trong việc tuyên truyền, giáo dục truyền thống yêu nước, cách mạng cho mọi tầng lớp nhân dân, đặc biệt là thế hệ trẻ của Thủ đô Hà Nội nói chung và nhân dân cả nước nói riêng.